Zapraszamy do obejrzenia filmu o początkach istnienia ekologicznego gospodarstwa i Stowarzyszenia Ekologiczno-Kulturalnego „Ziarno” w Grzybowie.

Cz.I: https://www.youtube.com/watch?v=gEUXxuZBsNQ#action=share

 i cz.II: https://www.youtube.com/watch?v=UmBCeX_8EkE

Historia Stowarzyszenia Ekologiczno-Kulturalnego „Ziarno” sięga końca lat 80-tych. Pewne „ziarna inspiracji” zasiał Julian Osetek, z wykształcenia inżynier – chemik, z pasji i powołania – rolnik biodynamiczny. Podczas gdy w Polsce „peerolwskiej” obowiązywały nakazy nawożenia mineralnego gleby, odkrył on wykłady o rolnictwie biodynamicznym Rudolfa Steinera, twórcy systemu filozoficzno-religijnego, zwanego antropozofią. Zainspirowany nimi, rozpoczął prowadzenie pierwszego w Polsce gospodarstwa biologiczno-dynamicznego w Nakle nad Notecią.

W  latach 80-tych, czując atmosferę rodzącej się wolności i nowej rzeczywistości, zaczął jeździć po Polsce, krzewiąc ideę rolnictwa bez chemii, co wówczas było postrzegane jako kompletne dziwactwo. Przekonał do niej profesora warszawskiej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Mieczysława Górnego, lecz nawet on miał z tego powodu wiele trudności na swojej uczelni. Gdy Julian Osetek dotarł do Grzybowa, zainspirował pana Mariana Kłoszewskiego do zaangażowania się w działania na rzecz rolnictwa ekologicznego. Następnie pan Marian w roku 1987 założył tutaj Kółko Rolnicze-Ekologiczne ZIARNO i zachęcił miejscowych rolników do upraw bez chemii. Rolnicy z ZIARNA zaczęli jeździć do Warszawy z ekologicznie uprawianymi truskawkami.

Wsparcie przyszło także ze Szwajcarii, gdzie rolnictwo biodynamiczne już od kilkunastu lat rozwijało się bardzo szybko. Szwajcarscy rolnicy biodynamiczni zapraszali na swój koszt zainteresowanych rolników z Polski, w tym także z gminy Słubice. Gospodarstwo Martina Otta w Szwajcarii odwiedzili m.in. Marian Kłoszewski i Janina Bartos. Niektórzy rolnicy zostawali na kilka tygodni, żeby lepiej poznać metody biodynamiczne. Pierwsi pionierzy rolnictwa ekologicznego, tacy jak Mieczysław Babalski czy Piotr Hillar, tak właśnie zdobywali początkowe doświadczenie. Peter Stratenwerth odbywał praktykę na jednym z gospodarstw w Szwajcarii. Spotkał wówczas Juliana Osetka, który gorąco zachęcał go do wyjazdu do Polski. Tę myśl podjęła także  antropozofka, Cornelia Lanica, która wcześniej odwiedziła Mariana Kłoszewskiego w Grzybowie, a która przypadkowo spotkała Petera w pociagu. Dzięki zaproszeniu p. Mariana do Polski (były to jeszcze czasy PRL-u i przyjazd cudzoziemca do Polski był bardzo utrudniony), Peter Startenwerth w kwietniu 1989, spakowawszy podstawowy sprzęt, dotarł do Grzybowa starą ciężarówką, firmy Borgward (dziś ciężarówka po renowacji stoi w ośrodku Stowarzyszenia).  Od Państwa Cierlickich zakupił niespełna pięciohektarowe gospodarstwo i stary, drewniany, wiele lat niezamieszkały dom. Dom był początkowo pozbawiony nie tylko kanalizacji, ale i wody, którą trzeba było przywozić z odległych o 3 kilometry Słubic.  Peter rozpoczął ekologiczne gospodarowanie i chciał zaproponować na rynku jakiś produkt, który dawałby szanse dochodu. W małym pomieszczeniu, dawnym kurniku, zbudował prosty piec do chleba i zamontował kocioł miedziany do wyrobu serów (w tym miejscu obecnie znajduje się mini-muzeum). Zaczął wyrabiać sery żółte metodą, której nauczył się w Alpach Szwajcarskich w czasie swojej praktyki. Recepturę na chleb razowy wypracował sam, podpatrując zarówno szwajcarskie gospodynie, jak i podpytując o polskie tradycje. Tak powstał pierwszy chleb hruby (na początku był to wyłącznie chleb żytni), który do ‘98ego roku był nazywany po prostu chlebem Petera.

Pierwsze próby sprzedaży na warszawskim rynku miały miejsce  w maju 1990 roku na ul. Grójeckiej 75, gdzie w Ośrodku Kultury Ochoty powstał Klub Zdrowego Odżywiania. Ewa Smuk, inicjatorka Klubu, zorganizowała tam razem z Piotrem Meterą pierwsze kiermasze żywności ekologicznej. Poprzedziły je wykłady, m.in. prof. Mieczysława Górnego i kursy zdrowej kuchni, zwłaszcza kuchni makrobiotycznej. Warszawiacy zjeżdżali ze wszystkich dzielnic, żeby kupić mąkę czy ziarno od Piotra Hillara, produkty Mietka Babalskiego, czy truskawki z Kółka Rolniczego Ekologicznego ZIARNO w Grzybowie.

Peter od początku pobytu w Polsce, chciał prowadzić także aktywność społeczną, co nie było łatwe, m.in. z powodu początkowo zbyt słabej znajomości języka, a także pewnej idealizacji rzeczywistości polskiej wsi. Niemniej już jesienią 1990 zorganizował w Grzybowie we współpracy z Klubem Zdrowego Odżywiania pierwsze Święto Michała, na które przyjechało kilkudziesięciu warszawiaków, a jednocześnie drugie tyle lokalnych mieszkańców. Wtedy też po raz pierwszy odwiedziła Grzybów Ewa Smuk. Wspólnie z Peterem zaczęła organizować następne wyprawy do Grzybowa, w ramach tzw. „ekologicznych sobót”, gdzie całe rodziny mogły spędzić czas w jednym z pierwszych w Polsce gospodarstwa ekologicznych.
Ewa Smuk zainicjowała także obchody Dnia Ziemi w gminie Słubice, które odbyły się po raz pierwszy w roku 1992 przed pałacem Mikorskich z udziałem zaczynającego dopiero występować zespołu „Grzybowianki” (pod kierunkiem p. Cecylii Milczarek z Grzybowa) oraz zespołu folkowego z Warszawy. W 1992 Ewa Smuk zaczęła także organizować, pracując jeszcze w Warszawie w Ośrodku Edukacji Ekologicznej EKO-OKO, całodniowe wyjazdy edukacyjne grup szkolnych do gospodarstwa w Grzybowie.  

W 1993 roku Ewa Smuk sprowadziła się do Grzybowa i na początku 1994 roku poślubiła Petera Stratenwertha. Oboje chcieli dalej rozwijać działalność społeczną i edukacyjną, do której włączało się coraz więcej lokalnych rolników i innych mieszkańców, np. organizując zajęcia dla dzieci, wydarzenia lokalne czy wydając od kwietnia 1994 roku gazetę lokalną „Wieści znad Wisły”. Powstał pomysł utworzenia stowarzyszenia. Inicjatorzy chcieli zachować nazwę ZIARNO, żeby uszanować wcześniejszą inicjatywę, dzięki której Peter i Ewa znaleźli się w Grzybowie. W 1995 roku w czasie wielu spotkań założyciele stowarzyszenia dyskutowali nad celami statutowymi nowopowstającej organizacji. Wyraźnie wyróżniał się nurt rolniczy: rolnicy ekologiczni liczyli, że organizacja pomoże im w zbycie produktów, oraz nurt edukacyjno-społeczny. Ostatecznie podczas spotkania założycielskiego komitet zatwierdził statut i złożono dokumenty do Sądu w Płocku. 12 października 1995 Sąd postanowił zatwierdzić powstanie nowej organizacji.

Dużym przełomem w historii ZIARNA było powstanie własnego ośrodka. Początkowo większość działań obywała się na podwórku gospodarstwa Petera, w domu prywatnym Ewy i Petera, w domu Mariana Kłoszewskiego  czy w dawnej szkole w Jamnie. Budowa własnego ośrodka na bazie starej obory (w roku 1996) była możliwa dzięki zaangażowaniu Ewy, Petera i Simona Cowena (Anglika, który wówczas mieszkał w Grzybowie), ale przede wszystkich dzięki pierwszej dużej dotacji, którą Stowarzyszenie otrzymało z angielskiej Fundacji Sheedrove Trust. W dalszej rozbudowie (budowa kuchni, stołówki) pomogły inne środki europejskie, m.in. z holenderskiej fundacji, Fundacji Idealna Gmina oraz duńska Fundacja VELUX.